Verheerlijking van leiders: is goeroe Mooji de nieuwe Osho?

Kort geleden zag ik een documentaire over Osho: Wild Wild Country en dacht ik terug aan mijn ervaringen met spiritueel leraar Mooji in Portugal. Is Mooji de nieuwe Osho en welk gevaar levert dat op?

Oogkleppen

Osho, in het begin Bhagwan genoemd, is een goeroe uit India die in de jaren zeventig de stichter was van een grote, internationale, spirituele beweging die volgelingen uit de hele wereld trok. Eerst in Poona (India) en later in de Verenigde Staten leefden duizenden mensen in een commune bij Osho. Ook in Nederland en andere landen ontstonden leefgemeenschappen waar de volgelingen van Osho met elkaar samenwoonden. In de documentaire over (de volgers van) Osho zag ik hoe een steeds grotere groep mensen zeggen hun hart te volgen en aansluiten bij de wereld van Osho waar in liefde wordt samengeleefd. Tenminste, dat was het verhaal van Osho en zijn aanhangers. Toch zag je dat ook in deze liefdevolle samenleving mensen maar gewoon mensen zijn. Afluisterpraktijken, wapenbezit, en zelfs moorden werden op zeker moment onderdeel van deze samenleving. Natuurlijk zit er een heel verhaal achter, maar hoe kon het dat de Osho aanhangers met oogkleppen rondliepen in die tijd?

Satsangs

Ik werd ook aangetrokken door de leer van Osho en Mooji, gebaseerd op de Advaitatraditie. Advaita is een spirituele traditie en betekent “de afwezigheid van tweeheid” oftewel non-dualiteit. Naast hen zijn er ook veel andere leermeesters die satsangs geven in deze traditie. Het woord satsang komt uit het Sanskriet en betekent “samen zijn in waarheid”. Een tijdlang ben ik een vaste bezoeker geweest van dit soort bijeenkomsten. Ik wil vertellen over wat er gebeurde toen ik Mooji ging bezoeken in Portugal. Mooji komt van Jamaica en is in Engeland lange tijd (straat)artiest geweest. Hij kreeg onderricht van een Indiase leermeester(Papaji) en is later zelf de advaita-leer gaan uitdragen. Een zeer charismatische man, die goed is in het vertellen van verhalen. In Portugal heeft Mooji een sangha, een leefgemeenschap waar mensen bijeenkomen die op zoek zijn naar het “ware zelf”.

Om Mooji heen bestaat – net zoals bij Osho destijds – een hele organisatie die er zorg voor draagt dat alles op rolletjes loopt. En dat doet het, heb ik ervaren. Vol aandacht en liefde word je in de bus verwelkomd met een namasté, op weg naar de plek waar de retraite plaatsvindt. Op deze retraite zijn we met ongeveer zevenhonderd mensen die allemaal op zoek zijn naar hetzelfde. Dat schept een band. Drie keer per dag geeft Mooji een satsang, hij spreekt en er kunnen (kritiekloze) vragen gesteld worden. De rest van de tijd verloopt in stilte en ook zonder ander non-verbaal contact (je kijkt – en raakt elkaar niet aan). Dat vond ik zelf het fijnste onderdeel aan deze week: even geen sociale verplichtingen. Het eten dat er driemaal per dag klaarstond, was overheerlijk. Tussen de satsangs in, kon je je gang gaan. Even wandelen, zwemmen, een mooi plekje opzoeken om te mediteren, kortom je waant je in een paradijsje zoals Eva voordat ze van de appel at.

Kuddegevoel

Wat er gebeurde, is dat er vrij snel een groepsgevoel werd gecreëerd. Want “wij” begrepen wat er werkelijk toe deed. Love, peace and happiness, daar waren veel mensen naar op zoek en vonden dit bij Mooji. Daar is natuurlijk niks mis mee, een weekje onderdompeling in liefde, wie wil dat niet. Toch kon ik alles wat daar gebeurde van een afstand bekijken en zag allemaal devote volgers die Mooji beschouwden als een nieuwe god. Dat soort aanbidding zorgt er alleen maar voor dat je verder af komt te staan van jezelf. Je wordt onderdeel van één grote gemene deler en loopt mee in de massa. Het niet meer zelf nadenken, maar alles kritiekloos accepteren, was het gevaar van de Osho beweging en is het gevaar voor Mooji en zijn (toekomstige) volgers. Veel mensen verzanden – door deze verering – in een spirituele waas. Het bezorgt je oogkleppen en staakt ook je zelfonderzoek want je hebt het immers al gevonden bij je leermeester.

Uitsluiting

Ik denk persoonlijk dat het leven zelf je grootste leermeester is. In ieders leven verschijnen mogelijkheden om te groeien. Er is geen daadwerkelijke controle over je leven, er is van alles wat je kan overkomen. Mooie dingen, maar ook moeilijke en verdrietige gebeurtenissen. Het kan heel goed zijn dat je inzichten hebt verkregen via Mooji of andere leermeesters die je kunnen helpen, dat geldt voor mij ook. Maar ik leef wél in deze wereld en ik sluit geen mensen buiten omdat ze niet in mijn (spirituele) club passen. Van oudsher zoeken mensen groepen om bij te horen, omdat dat veiligheid biedt. Kijk maar eens in de geschiedenis wat voor ellende dat gebracht heeft; de verheerlijking van leiders zorgt vaak voor een wij-zij gevoel, gevoelens van macht, wij zijn beter dan de rest. Het kost veel energie en moed om je buiten het collectief te plaatsen als je er eenmaal in zit, dus blijf je.

Kritiek

Oogkleppen ontstaan sluipend als je in de kudde zit; je ziet alleen nog maar de dingen die je wilt zien. Kritiek is er niet meer, want er zijn wel andere, mooiere dingen om je in te verdiepen. Zo verging het de aanhangers van Osho en zo heb ik het ook zien gebeuren in de weekretraite bij Mooji. Men komt in een georganiseerde groep met gelijkgestemde mensen terecht en wil daarin blijven omdat het zo heerlijk aanvoelt, maar die gelukzaligheid is meestal van korte duur; zodra je de groep uitstapt verdwijnt het. Je kunt natuurlijk tot bepaalde inzichten komen door spirituele leermeesters. Luister naar wat ze zeggen, wees kritisch, maar leef je eigen leven en niet die van de groep!